Onder het stroboscopisch effect wordt doorgaans het zichtbaar flikkeren (flicker) van licht verstaan, dit is echter onjuist. Flicker bestaat uit de frequentie en modulatie. Flicker kan leiden tot ergernis, vermoeidheid, hoofdpijn en concentratieproblemen. Het wordt veroorzaakt door een te lage frequentie en/of een te lage modulatie van het licht. Bij een frequentie van 50Hz gaat het licht iedere 0,02 seconde aan en uit. De frequentie op 50Hz is voor veel mensen zichtbaar en zorgt hierbij voor de eerder genoemde ongemakken. Ook voor dieren is deze flicker waarneembaar en eveneens storend. Naast de basis frequentie is ook de frequentie-modulatie een belangrijk aspect wat het niveau van flicker bepaalt. Met modulatie wordt de intensiteit van iedere golf bedoeld. Een Flicker-meter wordt gebruikt om de frequentie en modulatie te meten. Middels de Flicker-index worden de cycles grafisch weergegeven en wordt de mate van verstorende flicker geïllustreerd.
Op de website van IES wordt deze afbeelding getoond voor het grafisch weergeven van de totstandkoming van de Flicker index.
De cycles worden geanalyseerd aan de hand van modulatie en frequentie.
Waar voorheen gloeilampen en halogeenspots en andere warmtestralers de dominante lichtbronnen waren is dat nu LED. Een warmtestraler is afhankelijk van een thermischproces. Bij dit proces ontstaat er uitgezonden straling die onder bepaalde condities voor het menselijk zichtbaar oog wordt. Het is een relatief traag proces waarbij het stroboscopisch effect minder optreedt. Aangezien het elektriciteitsnet in Nederland op 50Hz werkt, en deze frequentie 1 op 1 werd overgedragen naar de warmtestraler. LED’s zijn geen warmtestralers, dat betekent dat er geen traag thermischeffect is waarbij de frequentie amplitude enigszins afgevlakt wordt. De aan/uit schakelingen bij iedere 0,02 seconden is daardoor zichtbaar en verstorend. Een goed ontwikkelde LED Driver ondervangt dit probleem.
Meer weten over LED Drivers?
Flicker beïnvloed niet iedereen op dezelfde wijze. Echter, voor iedereen zal het aan elkaar ‘knopen’ van beelden vergelijkbaar zijn. Bij het focussen worden de ogen en de hersenen extra uitgedaagd om er een vloeiend beeld van te maken. Deze concentratie kost energie en creëert extra inspanning. Zowel van zichtbare (aan/uit) als onzichtbare flicker (modulatie) kunnen er gezondheidsklachten ontstaan. Deze klachten kenmerken zich als: verkeerde werkhouding, vermoeide ogen, irritatie, verminderde concentratie, verminderd zicht, hoofdpijn en in enkele gevallen veel ernstigere klachten. Ook al ondervindt iemand nu geen bewuste klachten door het stroboscopische effect. Het betekent niet dat de klachten er niet zijn, of dat deze niet gaan ontstaan. Vastgestelde lange termijn gezondheidsklachten zijn chronische vermoeidheid, chronische migraine, lichtgevoeligheid, angst, depressie en irritatie. In principe is er dus geen enkele gegronde reden om te stellen dat een verstorend niveau van flicker acceptabel is.
De samenwerking tussen onze ogen en hersenen zorgt ervoor dat flicker minder zichtbaar is. Of soms helemaal niet zichtbaar, dat betekent niet dat deze er niet is. Ook niet zichtbare flicker kan nadelige gevolgen hebben. Met een telefooncamera is eenvoudig te bepalen of de frequentie buiten degelijk bereik valt (<90Hz). Zijn er zwarte strepen waarneembaar dan betekent dit de modulatie uiterst laag dient te zijn om geen risico op nadelige gezondheidseffecten te lopen. Het beste is om met professionele apparatuur de flicker te meten. Clearlight neemt standaard de Flicker-waarde mee in haar licht-audit.
Geraadpleegde bronnen:
https://www.ies.org/definitions/flicker-index/#:~:text=%5B5.9.,curve%20for%20a%20single%20cycle
https://www.alexfergus.com/blog/light-flicker-health
http://www.bio-licht.org/02_resources/info_ieee_2015_standards-1789.pdf
http://bio-licht.org/02_resources/info_ieee-pem_2014-09_led-flickering.pdf
Clearlight hanteert voor haar Flicker-metingen draagbare apparatuur die zowel de frequentie als de modulatie inzichtelijk maken.
